«معماری منظر»، آرام آرام خود را به عنوان دانشی مستقل و کارآمد در عرصه ساماندهی فضای زیست انسانی مطرح می کند. در چنین حالتی این «دانش» می بایست به قواعد علوم پایبند باشد و تابع روشهای علمی و مجهز به لوازم آن باشد.
از جمله این قواعد، حضور «نقد و ارزیابی» در یک دانش است. شاخه های مختلف علمی برای تکامل و پیشرفت خود نیازمند ارزیابی هستند تا از این طریق، خطاها و معایب را برطرف کرده و وجوه مثبت را تقویت نمایند. مهمترین هدف «ارزیابی» عدم تکرار اشتباهات و کاهش اثرات منفی یک اقدام در راستای نیل به «هدف تعیین شده» است.
به دلیل گستردگی و پیچیدگی «اثرات نامطلوب»، دانش هایی که با «تصمیمات انسانی» در خصوص «جوامع انسانی» سروکار دارند بیشتر نیازمند ارزیابی هستند.
نگاهی به تجربیات حوزه معماری در یک صد سال اخیر گواه این مطلب است که اگر «نقد و ارزیابی» در کنار یک دانش نباشد ممکن است شاهد شکست های بزرگ و تنزل آن دانش به یک امر سطحی باشیم. مشکل در معماری زمانی آغاز شد که نقد صحیحی از آثار معماران انجام نمی شد. به تدریج تعریف و تمجید های احساسی جایگزین نقد شد و معماری مدرن را به سمت تجربه های ناموفق سوق داد.
تحسین های مکرر در غیاب ارزیابی، معماران نیمه قرن بیستم را دچار توهم معمارسالارنه کرد. این تصور در آنها شکل گرفت که هر پروژه ای را در هر مقیاسی می توانند طراحی کنند. آنها شهرهای جدیدی را طراحی کردند غافل از اینکه یک شهر یک ویلای تفریحی نیست. پروژه های چندیگر(شاندیگار) در هند و شهر جدید برازیلیا در برزیل از نتایج این طرز تفکر بود. زمان کوتاهی نیاز بود تا عدم موفقیت این پروژه ها ثابت شود و تغییرات بومی متعددی بر آنها اعمال شود.
پوشیده ماندن نقاط ضعف و عدم وجود مکانیسیمی برای ارزیابی پروژه ها باعث شد که معماری در دهه ۷۰ میلادی با یک شکست غیرقابل انتظار مواجه شود. واقعه تخریب پروژه مسکونی «پرویت ایگو»، تنها ۱۰ سال پس از احداث آن از جمله شکست هایی است که حوزه معماری به واسطه کم توجهی به نقش برنامه ریزی و ارزیابی به آن دچار شد.
با نگاهی به تجربه حوزه معماری، ضرورت توجه به مقوله ارزیابی در رشته منظر آشکار می شود. به منظور عدم تکرار چنین وقایعی در حوزه منظر و برای آنکه این رشته همچون سایر علوم از انحراف مصون بماند می بایست به لوازم «ارزیابی» مجهز شده و در پروژه های مربوطه آن را بکار بندد.
* این مطلب بخشی از سخنرانی در «کارگاه نظریه های نو»ست که در شهریورماه ۹۲ در پژوهشکده نظر ایراد شده است.