شهرها به مکان ها و فضاهای خاطره انگیزه شان شناخته و در ذهن ثبت می شوند. اما همه مکان هایی که ما امروزه شهرها را به واسطه آن در ذهن تداعی می کنیم از روز نخست این ویژگی را نداشته اند. وجود یک بنای خاص همچون مسجد یا بازار یا یک فضای تجمع که برای مناسبتی خاص طراحی شده، می تواند باعث ثبت آن در ذهن شهروندان شده و بخشی از هویت شهر گردد. اما گاهی یک رویداد در یک مکان عادی یا پیش بینی نشده نیز می تواند معنای آن مکان را تغییر دهد.
غالبا فضاهای تاریخی و از پیش شناخته شده به عنوان بخشی از فضاهای خاطره انگیز شهر شناخته می شوند اما به نظر می رسد سایر فضاهای باز و گسترده در شهر نیز می تواند در اثر واقعه ای به بخشی از سرمایه های فرهنگی و اجتماعی شهر و مردم بدل شود.
نمونه ای از آن برنامه ای است که اخیرا در پاریس به مناسبت جشن ۱۴ ژوئیه (روز ملی فرانسه) برگزار شد و دارای نکات ارزشمندی بود. اولین نکته، توزیع برنامه ها در سطح شهر پاریس بود. یعنی برای چند نقطه از شهر برنامه ریزی شده بود. همچنین زمان اجرای هر برنامه با دیگر برنامه ها متفاوت بود تا از همپوشانی آنها جلوگیری شود. تنوع در برنامه ها نیز رعایت شده بود.
اما مهمترین نکته ای که به چشم می خورد بهره گیری از فضا به صورت موقت برای ثبت یک خاطره به یاد ماندنی برای مردم بود. میدان، پارک یا خیابانی که تا دیروز یک مکان عادی به شمار می رفت و تنها به عملکرد متعارف پاسخ می داد با تغییراتی اندک، برای یک رویداد خاطره انگیز مهیا شده بود. اتفاقی که فقط چند ساعت از حیات آن مکان را به خود اختصاص می دهد اما سرنوشت آن را در ذهن مردم دگرگون می کند.
برای جهانگردی که چند روزی در پاریس اقامت دارد آن فضا به بخشی از تصوراتش نسبت به پاریس گره می خورد و برای شهروندان پاریس نیز آن مکان دیگر خیابان یا میدان ساده نیست که فقط عبور و مرور روزمره در آن شکل می گیرد. بدین گونه با کمترین دخل و تصرف در فضا، بیشترین تاثیر در مردم شکل می گیرد و سایر مکان ها در شهر نیز معنا می یابند.
این الگو (استفاده از فضاهای جمعی موقت) برای شهرهای ما نیز مناسب خواهد بود در واقع، متولیان شهری برای برخی مناسبت ها در سال می توانند از فضاهایی استفاده کنند که به صورت موقت امکاناتی در آن برپا می شود و سپس به وضعیت عادی خود باز می گردد. تنها ضرورت این مکان ها معمولا فضایی گسترده است که قابلیت تجمع افراد را داشته باشد.
استقبال از فضاهای جمعی موقت در بسیاری از شهرهای جهان رو به گسترش است چرا که متضمن این حقیقت است که تغییر سرنوشت فضاهای شهری می تواند در نهایت «سرنوشت یک شهر» را رقم بزند.
پی نوشت: این مطب پیشتر(شهريور ۱۳۸۹)، در پایگاه خبری تحلیلی نظرآنلاینمنتشر شده است.
لینک مطلب: فضای جمعی موقت؛ سرنوشت یک مکان را در شهر دگرگون می کند